Flaga Bretanii |
Powierzchnia: 27,209 tys. km2 (32,000 tys. km2 wliczając departament Loire-Atlantique
Ludność: 2,847 tys. (3,932 tys.) - 1995
Gęstość zaludnienia: 105 osób/km2
Stolica: Rennes, ok. 250 tys. mieszkańców (1995)
Ustrój: Obszar stanowiący integralną część Republiki Francuskiej od roku 1532 (traktat o unii odnowiony po I wojnie światowej).
Święto narodowe: b/d
Symbol: Gronostaj
Podział administracyjny: Na obszarze Bretanii znajdują się departamenty: Ille-et-Vilaine, Morbihan, Cótes-d'Armor i Finistére, po II wojnie światowej od Bretanii odłączono formalnie departament Loire-Atlantique z jego głównym miastem Nantes. Szczegóły znajdziecie tutaj.
Główne wyznania: katolicy (ponad 90%)
Język oficjalny: francuski (język bretoński przez władze w Paryżu nie jest uznawany za odrębny język - pomimo tego wciąż posługuje się nim kilkaset tysięcy ludzi, głównie na zachodzie półwyspu - tzw. Dolnej Bretanii).
Jednostka monetarna: 1 frank francuski = 100 centymów
Strefa czasu: +1 GMT
Większe miasta: Nantes (496 tys.), Brest (201 tys.), Lorient (110 tys.)
Położenie geograficzne: Bretania położona jest w całości na półwyspie Bretońskim w zachodniej Francji oddzielającym Kanał La Manche od Zatoki Biskajskiej. Na terenie Bretanii znajduje się stara wyżyna Tuchen Gador dochodząca do 104 m. wysokości. Leżące na północy góry Arrenz sięgają 384 m. n.p.m. Do Bretanii należy też wiele wysp z największą Belle-Ille (90 km kw). Z Bretanią graniczą departamenty: Manche od północy, Mayenne i Maine-et-Loire od wschodu i Loire-Atlantique od południa.
Historia:
Paleolit | |
przed 5000 p.n.e. | Początki osadnictwa na terenie Bretanii. Z tego czasu pochodzą pierwsze pewne ślady obecności ludzi współczesnych w Armoryce, polowali oni głównie na mamuty, tygrysy i jelenie. |
Mezolit | |
5000 - 3500 p.n.e. | Okres rozkwitu tzw kultury Téviec, przede wszystkim na południowym wybrzeżu Bretanii, ludzie tej kultury zajmowali się między innymi uprawą ziemi i połowem ryb. |
Neolit | |
3500 - 1500 p.n.e. | W tym okresie pojawili się w Bretanii nowi osadnicy - przybyli z całą pewnością z rejonu Morza Śródziemnego, najprawdopodobniej z półwyspu Iberyjskiego. Przynieśli ze sobą nowe wierzenia (i nowe zwyczaje pogrzebowe). Przez dwa tysiące lat zbudowali wiele monumentalnych budowli, które do dziś można znaleźć na obszarze całej Bretanii. |
około 3000 p.n.e. | Budowa kurhanu św. Michała w Carnac |
około 2000 p.n.e. | Budowa kurhanu w Kerméné poświęconego Guidel (bogini matki). |
Era brązu | |
1500 - 625 p.n.e. | Wynalezienie metalu otwiera epokę kopalnictwa, cyna - podstawowy składnik potrzebny do produkcji brązu jest wydobywany na pełną skalę w Bretanii i na Wyspach Brytyjskich. Do Bretanii przybywają statki z bardzo odległych krajów - Grecji, Fenicji i Egiptu. Corbilo (St Nazaire) było głównym portem do którego trafiała cyna z Kornwalii i Piriac. |
Czasy historyczne | |
625 - 56 p.n.e. | Przed rokiem 1000 p.n.e. na Zachodzie Europy pojawiają się Celtowie, pomału przenikają też do Bretanii. Jednak plemiona Osismes i Vénetes, które mieszkały na zachodzie i południu półwyspu tylko w małym stopniu uległy wpływom galijskim. Z drugiej strony Celtowie zadomowili się na dobre we wschodniej części Armoryki. |
56 p.n.e. | Klęska powstania przeciwko rzymianom plemienia Venetów |
52 p.n.e. | Armorykanie uczestniczą w przegranym powstaniu Wercyngoteryksa. Początki galo-rzymskiej Armoryki. W tym czasie rozpoczął się również podbój Brytanii. |
61 n.e. | Wybucha powstanie wzniecone przez celtycką wojowniczkę Boudiccę |
84 n.e. | Wyprawa cezara Agrykoli do Szkocji |
257-273 | Bretania wchodzi w skład zbuntowanego królestwa galijskiego wodza i uzurpatora Tetricusa. W tym okresie następuje rozkwit chrześcijaństwa na obszarze Imperium Rzymskiego. Powszechnie szerzy się też tzw. herezja pelagiańska. |
429 i 447 | Podróże św. Germana z Auxerre i św. Loupa do Brytanii. Germańska inwazja na wyspę właśnie się rozpoczyna. Św. German, były rzymski oficer walnie się przyłożył do szerzenia chrześcijaństwa wśród Saksonów. V i VI wiek był okresem masowej emigracji celtyckich plemion z Brytanii do Armoryki. |
około 450 | Pierwsze pewne świadectwa chrześcijaństwa w celtyckiej Bretanii. |
461 | Biskup Armorykańskich Bretończyków, Mansuetus uczestniczy w syndzie w Tours. Imigracja przybiera wyraźnie na sile - będzie trwać aż do czasu utrwalenia saksońskich posiadłości w Brytanii. |
V-VI wiek |
Okres niezależnych książąt. W ciągu tego czasu prowincjami Bretanii rządzili: w Kornwalii - Gradlon, Iawn Reith, Miliaw, Riwod, Budik; w Domnonee - Riwal, Deroch, Iona, Conomor, Judual; w Bro-Werek - Warok I, Konoo, Warok II. |
Zjednoczenie Bretanii | |
812-822 | Morvan z Breatnii uniezależnia się od władzy Ludwika Debonnaire. |
822-825 | Gwiomarc'h podąża w ślady Morvana. |
825-841 | Nominoë rządzi Bretanią w imieniu cesarza. |
841 | Nominoë rozpoczyna wojnę z cesarstwem. |
845 | Karol Łysy zostaje przez Bretończyków pokonany w bitwie pod Ball (nieopodal Redon) |
846 | Kolejna wygrana bitwa, Karol Łysy uznaje niepodległość Bretanii, Nominoë zostaje królem |
851-857 | Panowanie Erispoë. Zostaje uznany przez Karola Łysego królem. |
857 | Erispoë zostaje zamordowany |
863 | Układ z Entrammes: Karol Łysy uznaje Bretanię za część księstwa Anjou. |
868 | Układ z Copiegne: cesarz przyłącza do Bretanii regiony Avranches i Cotentin. |
868-888 | Wojny o tron pomiędzy domami Nantes i Rennes. |
875 | Gurvan powstrzymuje najazd Normanów pod Rennes. |
888 | Klęska Normanów pod Questembert. |
888-907 | Panowanie Alana Wielkiego. |
po 907 | Najazdy wikińskie na Bretanię |
około 931 | Jan, opat Landévennec powraca do Montreuil, jego śladem podąża Alain Beard-Torte, który odzyskuje Nantes. |
937 | Alain Barbe-Torte zostaje księciem Bretanii, pod Kerlouan zwycięża Normanów. |
1 VIII 939 | Bitwa pod Trans, kolejna klęska Normanów. |
944 | Przegrana bitwa pod Dol. |
952 | śmierć Alaina. |
952-958 | Rządy księcia Drogona. |
958-992 | Spory pomiędzy domami Nantes i Rennes. Rządzą kolejno: Conan I le Tort, książę Rennes, potem Hoël i Judicaël z Nantes. |
992-1008 | Goffroi I, syn Conana el Tort |
1008-1040 | Alain III |
1040-1066 | Conan II - Bretończycy uczestniczą w normańskiej wyprawie Wilhelma Zdobywcy na Anglię. |
Dynastia Cornouaille | |
1066-1084 | Hoël. |
1084-1112 | Alain IV Fergent. William Zdobywca próbuje podbić Bretanię, ale musi się wycofać. (rok 1086). |
1112-1148 | Conan III |
1148-1156 | Kolejna wojna o sukcesję pomiędzy Eonem z Porhoet, Hoelem i Conanem |
1156-1166 | Conan IV Mały |
1158 | Henryk II Plantagenet, król Anglii najeżdża na Bretanię. Conan IV zostaje zmuszony do abdykacji |
Dynastia Plantagenetów (Anjou) | |
1166-1182 | Dominacja angielska. Henryk II. |
1182-1186 | Syn Henryka II, Geoffrey II - książę Bretanii |
1186-1203 | Artur, syn Geoffreya, w młodości regenckie rządy jego matki Konstancji. |
IV 1203 | Podczas oblężenia Mirebeau Artur dostaje się do niewoli swego wuja Jana bez Ziemi, pretendującego do korony angielskiej. Artur, który miał do niej większe prawa został niedługo potem powieszony w Rouen. |
1203-1213 | Alicja Thouars, księżna Bretanii |
Dynastia Kapetyngów | |
1237-1286 | Jan I Rudy. |
1286-1305 | Jan II |
1305-1312 | Artur II |
1312-1341 | Jan III Piękny |
1341-1364 | Bretońska wojna o sukcesję: Dwie strony: Jan Monfort, syn Artura II i przyrodni brat Jana III oraz Karol Blois, mąż Joanny Penthievre, wnuczki Artura II i córki Guya z Ponthievre, brata Jana III. |
1343 | Jan Monfort zostaje uwięziony, choć wkrótce potem zostaje uwolniony. Podczas jego nieobecności jego żona Joanna la Flamme broni bohatersko zamku Hennebont przed Karolem Blois. Na pomoc Montforta przychodzi angielska armia. W Malestroit zostaje podpisany trzyletni rozejm, który jednak zostaje złamany już po niecałym roku. |
1344 | Karol Blois na czele francuskiej armii zdobywa Quimper. |
1345 | Nieudana próba odbicia Quimper przez Montforta. Sam umiera niedługo potem. |
1346 | Karol zostaje pokonany i uwięziony przez Roche-Derriena. |
26 III 1351 | Bitwa Trzydziestu. |
1352 | Bitwa pod Mauron. Guesclin zostaje wasalem Karola Blois. |
1363 | Jan Montfort junior ląduje na czele angielskiej armii w Bretanii. |
29 IX 1364 | Jan Montfort zdobywa Auray. Karol Blois ginie w walce. |
12 IV 1365 | Jan Montfort na mocy układu z Guérande zostaje Janem IV, księciem Bretanii. |
Dynastia Montfort | |
1365-1399 | Rządy Jana IV Zdobywcy. Pod naciskiem Francji w latach 1373-1379 przebywał na wygnaniu. Wrócił tryumfalnie do kraju w roku 1379. |
1399-1442 | Rządy Jana V Mądrego. Wojna przeciwko Anglii. Bretończycy w 1405 wysłali militarne wparcie dla swych walijskich braci którzy wzniecili wtedy krótkotrwałe powstanie przeciwko angielskiemu panowaniu. Był to szczególnie dobry okres dla rozwoju sztuki. Zbudowano wtedy wiele wspaniałych budowli: między innymi kościoły NMP w Kreisker i Folgoët, kościół świętego Jana i wiele innych. |
1442-1450 | Nowa wojna z Anglią. |
1450-1457 | Piotr I Prosty. |
1457-1458 | Artur III Sprawiedliwy |
1458-1488 | Franciszek I. Wojna przeciwko Francji (Ligue du Bien Public przeciwko Ludwikowi XI) |
8 II 1486 | Prowincje Bretanii uznają prawa Anny, córki Franciszka do władzy. Sprzeciwia się temu Francja, która najeżdża zbrojnie kraj. |
28 VII 1488 | Przegrana bitwa pod Saint-Aubin |
10 VIII 1488 | Układ w Verger. Książę uznaje swą zależność od króla Francji i wysyła swych przedstawicieli do królewskiego parlamentu w Paryżu. |
9 IX 1488 | śmierć Franciszka I. |
1488-1514 | Anna, księżna. |
1491 | Anna poślubia w Langeais Karola VIII, króla Francji. |
1498 | śmierć Karola VIII. |
1499 | Anna ponownie wychodzi za mąż, tym razem za Ludwika XII, króla Francji - powstaje unia personalna Francji i Bretanii. |
1514-1524 | Klaudia Francuska, córka Anny, księżna. |
1524-1532 | Franciszek III, książę Bretanii. |
1532 | Unia realna, koniec bretońskiej niezależności. |
4 VIII 1532 | Parlament w Vannes przegłosowuje unię. |
IX 1532 | Król Francji oficjalnie ratyfukuje układ. |
1588-1598 | Wybucha powstanie, rewolta Mercoeura. |
1675 | Rennes staje się stolicą Bretanii. Epoka bretońskich korsarzy. |
1718 | Powstanie Pontkallek |
1758 | Desant angielskich wojsk w Cancale i Saint Cast. |
1764-1774 | Utworzenie Parlamentu Bretońskiego, stanowi to otwartą rebelię wobec władzy królewskiej. |
1792-1793 | Konspiracyjne stowarzyszenie rojalistyczne (Związek Bretoński). |
1793-1799 | Ruch Szuanów. |
1804 | Związek z Cadoudal. |
1821 | Wydanie drukiem pierwszego celtycko-bretońskiego słownika. |
1839 | Publikacja Breiz Barzaz przez Villemarqué'a. Dwie ostatnie daty określają początek bretońskiego odrodzenia kulturalnego. |
1870 | Powstaje pomysł utworzenia bretońskiej armii, ale zostaje szybko zaniechany z powodu obaw metropolii, że będzie to kolejna armia szuanów. |
1898 | Założenie Bretońskiej Unii Regionalnej (Breiz Kevrenn Broadel). |
1901 | Powstanie organizacji literackiej Gorsedd du Bardes. |
1914-1918 | I Wojna Światowa, w której ginie około 300.000 Bretończyków. |
1919 | Markiz l'Estourbeillon, za zgodą marszałka Focha i bretońskich biskupów ogłasza przy okazji układów pokojowych odnowienie unii z 1532 roku; dało to dla Bretanii możliwość zaistnienia na międzynarodowej arenie politycznej. |
1930 | Powstanie bretońskiej partii narodowej |
1940 | Proklamacja Pointivy, rada narodowa Bretanii kieruje się na ścieżkę separatystyczną. |
1940-1945 | Opór Bretończyków wobec okupacji niemieckiej. W rządzie Petaina powstaje Komitet Bretoński, ale Bretończycy nie dają się zwieść pozorom dając wiele przykładów heroizmu uczestnicząc w narodowym ruchu oporu. |
1945-1965 | Znaczący rozkwit ruchu folklorystycznego: powstanie Celtyckich Kręgów (Cercles Celtiques), Kevrennou. |
1961 | Niepokoje społeczne na wsi. Le Mouvement d'Organisation de la Bretagne (MOB) organizuje demonstracje wymierzone wprost przeciwko rządowi. |
Gospodarka: