Galicja, Galiza, Galicia
Powierzchnia: 29,434 tys. km2
Ludność: 2,732 tys. - 1991
Gęstość zaludnienia: 108 osób/km2
Stolica: La Coruna, 243 tys. mieszkańców (1985)
Ustrój: Obszar stanowiący integralną część Królestwa Hiszpanii.
Podział administracyjny: Galicja jest jednym z 17 autonomicznych regionów Hiszpanii, jednak dzieli się jeszcze na cztery mniejsze okręgi, ze stolicami w: La Coruni (1,097 tys mieszkańców w 1991 r.), Pontevedra (897 tys), Lugo (384 tys) i Orense (353 tys).
Główne wyznania: katolicy (ponad 95%)
Język oficjalny: hiszpański, galicyjski (w Galicji a także w zachodniej Asturii i León; 94% ludności reginu rozumie a 88% posługuje się tym językiem na co dzień).
Jednostka monetarna: 1 peseta francuski = 100 centimos
Strefa czasu: +1 GMT
Większe miasta: El Ferro, Vigo, La Estrada, Santiago de Compostela, Orense, Pontevedra, Lugo
Położenie geograficzne: Galicja znajduje się na północno-zachodnim skraju półwyspu Iberyjskiego. Na północy oblewają ją wody Zatoki Biskajskiej, na zachodzie zaś znajduje się otwarty Ocean Atlantycki; od zachodu od południa graniczy z Portugalią. Obszar całej krainy jest wybitnie górzysty, tylko na wybrzeżach znajdują się wąskie pasma nizin. Na wschodzie Galicji rozpoczyna się pasmo górskie Gór Kantabryjskich. Galicja graniczy z hiszpańskimi regionami Asturii i Leónu.
Historia:
| |
Epoka kultur megalitycznych |
| przed 2000 p.n.e. |
Na obszarze Galicji odnaleźć można ślady wielkiej śródziemnomorskiej cywilizacji megalitycznej, która w szczytowym momencie ogarnęła praktycznie cały półwysep Iberyjski. Jej lokalne centrum znajdowało się w dolnym biegu Tagu, czyli bardzo blisko dzisiejszych terenów Galicji. Pozostałościami tej kultury są znajdowane w tysiącach sztuk „mámoas” lub „medorras” (rodzaj urny pogrzebowej). Niektórzy historycy twierdzą, że wiele tradycji, chociażby w postaci przesądów przetrwało z tamtych czasów do dziś. |
| |
Epoka brązu |
| po 500 p.n.e. |
Drugi ważny okres rozwoju regionu. W tym czasie Galicja była bardzo dobrze znana śródziemnomorskim kupcom, a to z racji bogatych złóż metali w jej północnej części. Jednocześnie postępujący proces wysuszania centrum półwyspu Iberyjskiego powodował napływ coraz większej liczby przybyszów. Przywieźli oni ze sobą wiele cennych umiejętności - słynna stała się wtedy galicyjska sztuka jubilerska i złotnicza. |
| |
Epoka „los castros” |
| 625 - 56 p.n.e. |
Czasy rozwoju ery żelaza, około 500 p.n.e. Na półwysep Iberyjski przybyli wówczas Celtowie, kultura castros powstała w wyniku fuzji wcześniejszych kultur z tą przywiezioną przez Celtów. W niektórych miejscach przetrwała ona aż do przybycia Rzymian. Celtowie przywieźli ze sobą nieznane tu wcześniej zwierzęta, jak konie, posiadali zapewne też umiejętność wyrobu chleba żytniego. Jedną z najstarszych osad celtyckich jest osada Seafes, datowana na X wiek p.n.e. Celtowie dość szybko podbili region dzisiejszej Galicji, tworząc tu punkt wypadowy do dalszej kolonizacji, przede wszystkim wysp Brytyjskich. Ich wojowniczy charakter sprawił, że rzymski historyk Strabon napisał, że byli najtrudniejszym do podbicia ludem w Lusitanii (czyli mniej więcej dzisiejszej Portugalii).
A nazwa tego okresu wzięła się od ufortyfikowanych w kształt okręgu obszarów, czyli castros. Każde posiadało co najmniej jedną koncentryczną ścianę, otoczoną zazwyczaj fosą. Te „fortece” usytuowane one były zwykle na szczytach wzgórz. Największe z nich znaleźć można na wybrzeżach: Fazuro, Barona i O Neixón. Ciekawe jest to, że poza jednym przypadkiem nie znaleziono wewnątrz żadnych śladów trwałych zabudowań, za to wszędzie istniały obiektyw kształcie sporej, sześciennej urny, w którym składowane były ludzkie prochy. Zwraca uwagę podobieństwo tych konstrukcji do irlandzkich „cairns”. Poza tym od końca ery megalitycznej pojawiały się pojedyncze rzeźbione kamienie porozrzucane po całej Galicji, a których przeznaczenie do dziś nie jest znane. |
| |
Okupacja rzymska |
| II w. p.n.e. - ok. 400 n.e. |
Rzymianie podbili Galicję przede wszystkim w celu zajęcia jej bogatych złóż metali. Uznając odrębność regionu założyli tu prowincję zwaną Gallaecia. Stare fortyfikacje straciły na znaczeniu, pojawiły się nowe technologie, nowe środki komunikacji, nowe formy własności, Rzymianie przywieźli też swój język, ale zawsze okazywali tolerancję dla miejscowej kultury. Chrześcijaństwo również przybyło tu wraz z Rzymianami, osiągając rozwój nawet wyższy niż w stolicy Imperium, łącząc w sobie elementy arianizmu i szczątkowe pozostałości pogańskich zwyczajów. Swebowie, germański lud, który sprawował niepodzielną władzę w Galicji, zakładając pierwsze europejskie królestwo, przez 170 lat z wolna uległ naciskom Wizygotów. W tym czasie właśnie wykształciły się zalążki dzisiejszego języka galicyjskiego (galego), mieszanki ludowej łaciny i różnych narzeczy germańskich.
Arabowie zajęli południową część Galicji, pozostawiając tylko jej północny skrawek, który jednak oparł się konkwiście i stał się później zalążkiem dzisiejszej Portugalii. |
| |
Średniowiecze |
| VI - XIV w. |
Rekonkwista, prowadzona w dużej mierze z pobudek religijnych, uzyskała ogromne wsparcie w Galicji, w której odkryto grób jednego z apostołów; miasto Santiago de Compostela stało się szybko wielkim chrześcijańskim centrum pielgrzymek, porównywalnym tylko z arabską Mekką. Droga do Santiago stała się europejską autostradą kulturalną, centrum sztuki i rozkwitu twórczości trubadurów. Później to religijne centrum stało się punktem przeciwwagi dla kastylijskiego centralizmu, pragnącego najchętniej wykreślić istnienie Galicji ze świadomości ludzi.
Monarchia, katolicyzm i kultura kastylijska były trzema gałęziami które zjednoczyły Hiszpanię. Galicja, którą pozbawiono praw do własnej literatury, skazano na powolną śmierć. Jej język przetrwać mógł tylko pośród zwykłych, prostych ludzi. Tak więc po wielkim rozkwicie galicyjsko-portugalskiej literatury nadszedł czas Singlos Oscuros, czyli ciemnych wieków. |
| |
Czasy współczesne |
| XIX wiek |
Rexurdimento, czyli okres odrodzenia kulturalnego rozpoczął się od postulatów powrotu do korzeni kulturalnej różnorodności regionu. Fakt, że wciąż szeroko posługiwano się językiem galicyjskim ułatwił ponowny rozkwit kulturalny regionu. Wielką postacią tego okresu była poetka Rosalia de Castro, wymieniana w panteonie narodowym nie tylko Galicji, ale też całej Hiszpanii. Innymi postaciami wielkiego formatu byli Murguía, Liras Pulpeir, Eduardo Pondal. |
| XX wiek |
Na fali wielkich zmian, jakie zaszły w całej kulturze europejskiej, także w Galicji coraz silniej zaczął dawać o sobie znać lokalny nacjonalizm. Założona w 1907 roku Solidarność Galicyjska otrzymywała coraz większe poparcie aż do I Wojny światowej. Jednak brak współpracy i lokalne waśnie sprawiły, że dążenia do zniesienia władzy lokalnych ziemian i doprowadzenia do pełnej reprezentacji Galicji na scenie politycznej skończyły się kompletną porażką.
Pierwszą odsłoną nacjonalizmu było powstanie Irmandades de Fala (towarzystwa językowego), założonego przez Primo de Riverę. Na tym etapie najważniejszym zmartwieniem było zachowanie języka. Krok po kroku, organizacja wzrastała w siłę i zdobywała poparcie na całym terytorium Galicji, zwracając się coraz bardziej ku polityce. W 1920 roku w Hiszpanii rozpoczął się okres II republiki, w której dążenia Galicjan traktowano trochę poważniej, ale starano się utrzymać wszystko pod kontrolą władzy. Na arenę polityczną weszły dwie nowe organizacje, Niezależna Galicyjska Organizacja Republikańska i Partia Galicjan.
W tym czasie w Galicji, tak jak w całym kraju zarysował się ostry podział polityczny, którego wyrazem była wojna domowa w 1936 roku. Tuż przed jego wybuchem parlament, w którym większość miał Front Ludowy przegłosował szeroką autonomię prowincji.
Czasy panowania generała Franco została później nazwana długą kamienną nocą, na Galicjan spadło wiele mniejszych i większych represji. Wielu spośród tych, którzy walczyło wcześniej w republikańskiej partyzantce, wybrało emigrację. W Buenos Aires, stolicy Argentyny powstała Rada Galicjan (Consello de Galicia), organizacja polityczno-kulturalna działająca na rzecz ludności Galicji. W 1944 roku ukazał się pierwszy numer Sempre en Galiza (Zawsze w Galicji), główne pismo, źródło inspiracji dla kilku pokoleń Galicjan.
Po nastaniu demokracji, w kraju wyodrębniło się kilka nowoczesnych partii politycznych, reprezentujący pełen przekrój społeczny ludności. W końcu po wielu latach Galicja otrzymała trwałą, choć niewielką autonomię w obrębie odnowionego Królestwa Hiszpanii.
Na zakończenie całkiem długa lista królów Galicji.
|
|
Cantiga
Rodzaj XIII wiecznej pieśni, śpiewanej zawsze solo, praktycznie wyłącznie religijnej często poświęconej Marii Panny. Najsłynnieszą kolekcją manuskryptów, Cantigas de Santa Maria, ułożył w drugiej połowie XIII wieku król Kastylii i Leonu, Alfonso X którego obdarzono później przydomkiem „Mądry”. Trzy zachowane kopie przechowywane są w bibliotece El Escorial i Książnicy Narodowej w Madrycie oraz w Bibliotece Narodowej we Florencji. Kolekcja zawiera ponad 400 utworów spisanych w języku galicyjskim - a to dlatego, że król Alfonso X był wnukiem ostatniego króla Galicji, Alfonso VIII, i galicyjski był dla niego językiem podstawowym. Bardzo ładną cantigę usłyszeć można tu i ówdzie (niestety tylko na koncertach) w wykonaniu zespołu Open Folk.
|
Ambasada Hiszpanii w Polsce:
|
