|
Paleolit |
przed 5000 p.n.e. |
Początki osadnictwa na terenie Bretanii. Z tego czasu pochodzą pierwsze pewne ślady obecności ludzi współczesnych w Armoryce, polowali oni głównie na mamuty, tygrysy i jelenie. |
|
Mezolit |
5000 - 3500 p.n.e. |
Okres rozkwitu tzw kultury Téviec, przede wszystkim na południowym wybrzeżu Bretanii, ludzie tej kultury zajmowali się między innymi uprawą ziemi i połowem ryb. |
|
Neolit |
3500 - 1500 p.n.e. |
W tym okresie pojawili się w Bretanii nowi osadnicy - przybyli z całą pewnością z rejonu Morza Śródziemnego, najprawdopodobniej z półwyspu Iberyjskiego. Przynieśli ze sobą nowe wierzenia (i nowe zwyczaje pogrzebowe). Przez dwa tysiące lat zbudowali wiele monumentalnych budowli, które do dziś można znaleźć na obszarze całej Bretanii. |
około 3000 p.n.e. |
Budowa kurhanu św. Michała w Carnac |
około 2000 p.n.e. |
Budowa kurhanu w Kerméné poświęconego Guidel (bogini matki). |
|
Era brązu |
1500 - 625 p.n.e. |
Wynalezienie metalu otwiera epokę kopalnictwa, cyna - podstawowy składnik potrzebny do produkcji brązu jest wydobywany na pełną skalę w Bretanii i na Wyspach Brytyjskich. Do Bretanii przybywają statki z bardzo odległych krajów - Grecji, Fenicji i Egiptu. Corbilo (St Nazaire) było głównym portem do którego trafiała cyna z Kornwalii i Piriac. |
|
Czasy historyczne |
625 - 56 p.n.e. |
Przed rokiem 1000 p.n.e. na Zachodzie Europy pojawiają się Celtowie, pomału przenikają też do Bretanii. Jednak plemiona Osismes i Vénetes, które mieszkały na zachodzie i południu półwyspu tylko w małym stopniu uległy wpływom galijskim. Z drugiej strony Celtowie zadomowili się na dobre we wschodniej części Armoryki. |
56 p.n.e. |
Klęska powstania przeciwko rzymianom plemienia Venetów |
52 p.n.e. |
Armorykanie uczestniczą w przegranym powstaniu Wercyngoteryksa. Początki galo-rzymskiej Armoryki. W tym czasie rozpoczął się również podbój Brytanii. |
61 n.e. |
Wybucha powstanie wzniecone przez celtycką wojowniczkę Boudiccę |
84 n.e. |
Wyprawa cezara Agrykoli do Szkocji |
257-273 |
Bretania wchodzi w skład zbuntowanego królestwa galijskiego wodza i uzurpatora Tetricusa.
W tym okresie następuje rozkwit chrześcijaństwa na obszarze Imperium Rzymskiego. Powszechnie szerzy się też tzw. herezja pelagiańska.
|
429 i 447 |
Podróże św. Germana z Auxerre i św. Loupa do Brytanii. Germańska inwazja na wyspę właśnie się rozpoczyna. Św. German, były rzymski oficer walnie się przyłożył do szerzenia chrześcijaństwa wśród Saksonów. V i VI wiek był okresem masowej emigracji celtyckich plemion z Brytanii do Armoryki. |
około 450 |
Pierwsze pewne świadectwa chrześcijaństwa w celtyckiej Bretanii. |
461 |
Biskup Armorykańskich Bretończyków, Mansuetus uczestniczy w syndzie w Tours. Imigracja przybiera wyraźnie na sile - będzie trwać aż do czasu utrwalenia saksońskich posiadłości w Brytanii. |
V-VI wiek |
Okres niezależnych książąt.
W ciągu tego czasu prowincjami Bretanii rządzili: w Kornwalii - Gradlon, Iawn Reith, Miliaw, Riwod, Budik; w Domnonee - Riwal, Deroch, Iona, Conomor, Judual; w Bro-Werek - Warok I, Konoo, Warok II. |
|
Zjednoczenie Bretanii |
812-822 |
Morvan z Breatnii uniezależnia się od władzy Ludwika Debonnaire. |
822-825 |
Gwiomarc'h podąża w ślady Morvana. |
825-841 |
Nominoë rządzi Bretanią w imieniu cesarza. |
841 |
Nominoë rozpoczyna wojnę z cesarstwem. |
845 |
Karol Łysy zostaje przez Bretończyków pokonany w bitwie pod Ball (nieopodal Redon) |
846 |
Kolejna wygrana bitwa, Karol Łysy uznaje niepodległość Bretanii, Nominoë zostaje królem |
851-857 |
Panowanie Erispoë. Zostaje uznany przez Karola Łysego królem. |
857 |
Erispoë zostaje zamordowany |
863 |
Układ z Entrammes: Karol Łysy uznaje Bretanię za część księstwa Anjou. |
868 |
Układ z Copiegne: cesarz przyłącza do Bretanii regiony Avranches i Cotentin. |
868-888 |
Wojny o tron pomiędzy domami Nantes i Rennes. |
875 |
Gurvan powstrzymuje najazd Normanów pod Rennes. |
888 |
Klęska Normanów pod Questembert. |
888-907 |
Panowanie Alana Wielkiego. |
po 907 |
Najazdy wikińskie na Bretanię |
około 931 |
Jan, opat Landévennec powraca do Montreuil, jego śladem podąża Alain Beard-Torte, który odzyskuje Nantes. |
937 |
Alain Barbe-Torte zostaje księciem Bretanii, pod Kerlouan zwycięża Normanów. |
1 VIII 939 |
Bitwa pod Trans, kolejna klęska Normanów. |
944 |
Przegrana bitwa pod Dol. |
952 |
śmierć Alaina. |
952-958 |
Rządy księcia Drogona. |
958-992 |
Spory pomiędzy domami Nantes i Rennes. Rządzą kolejno: Conan I le Tort, książę Rennes, potem Hoël i Judicaël z Nantes. |
992-1008 |
Goffroi I, syn Conana el Tort |
1008-1040 |
Alain III |
1040-1066 |
Conan II - Bretończycy uczestniczą w normańskiej wyprawie Wilhelma Zdobywcy na Anglię. |
|
Dynastia Cornouaille |
1066-1084 |
Hoël. |
1084-1112 |
Alain IV Fergent. William Zdobywca próbuje podbić Bretanię, ale musi się wycofać. (rok 1086). |
1112-1148 |
Conan III |
1148-1156 |
Kolejna wojna o sukcesję pomiędzy Eonem z Porhoet, Hoelem i Conanem |
1156-1166 |
Conan IV Mały |
1158 |
Henryk II Plantagenet, król Anglii najeżdża na Bretanię. Conan IV zostaje zmuszony do abdykacji |
|
Dynastia Plantagenetów (Anjou) |
1166-1182 |
Dominacja angielska. Henryk II. |
1182-1186 |
Syn Henryka II, Geoffrey II - książę Bretanii |
1186-1203 |
Artur, syn Geoffreya, w młodości regenckie rządy jego matki Konstancji. |
IV 1203 |
Podczas oblężenia Mirebeau Artur dostaje się do niewoli swego wuja Jana bez Ziemi, pretendującego do korony angielskiej. Artur, który miał do niej większe prawa został niedługo potem powieszony w Rouen. |
1203-1213 |
Alicja Thouars, księżna Bretanii |
|
Dynastia Kapetyngów |
1237-1286 |
Jan I Rudy. |
1286-1305 |
Jan II |
1305-1312 |
Artur II |
1312-1341 |
Jan III Piękny |
1341-1364 |
Bretońska wojna o sukcesję: Dwie strony: Jan Monfort, syn Artura II i przyrodni brat Jana III oraz Karol Blois, mąż Joanny Penthievre, wnuczki Artura II i córki Guya z Ponthievre, brata Jana III. |
1343 |
Jan Monfort zostaje uwięziony, choć wkrótce potem zostaje uwolniony. Podczas jego nieobecności jego żona Joanna la Flamme broni bohatersko zamku Hennebont przed Karolem Blois. Na pomoc Montforta przychodzi angielska armia. W Malestroit zostaje podpisany trzyletni rozejm, który jednak zostaje złamany już po niecałym roku. |
1344 |
Karol Blois na czele francuskiej armii zdobywa Quimper. |
1345 |
Nieudana próba odbicia Quimper przez Montforta. Sam umiera niedługo potem. |
1346 |
Karol zostaje pokonany i uwięziony przez Roche-Derriena. |
26 III 1351 |
Bitwa Trzydziestu. |
1352 |
Bitwa pod Mauron. Guesclin zostaje wasalem Karola Blois. |
1363 |
Jan Montfort junior ląduje na czele angielskiej armii w Bretanii. |
29 IX 1364 |
Jan Montfort zdobywa Auray. Karol Blois ginie w walce. |
12 IV 1365 |
Jan Montfort na mocy układu z Guérande zostaje Janem IV, księciem Bretanii. |
|
Dynastia Montfort |
1365-1399 |
Rządy Jana IV Zdobywcy. Pod naciskiem Francji w latach 1373-1379 przebywał na wygnaniu. Wrócił tryumfalnie do kraju w roku 1379. |
1399-1442 |
Rządy Jana V Mądrego. Wojna przeciwko Anglii. Bretończycy w 1405 wysłali militarne wparcie dla swych walijskich braci którzy wzniecili wtedy krótkotrwałe powstanie przeciwko angielskiemu panowaniu. Był to szczególnie dobry okres dla rozwoju sztuki. Zbudowano wtedy wiele wspaniałych budowli: między innymi kościoły NMP w Kreisker i Folgoët, kościół świętego Jana i wiele innych. |
1442-1450 |
Nowa wojna z Anglią. |
1450-1457 |
Piotr I Prosty. |
1457-1458 |
Artur III Sprawiedliwy |
1458-1488 |
Franciszek I. Wojna przeciwko Francji (Ligue du Bien Public przeciwko Ludwikowi XI) |
8 II 1486 |
Prowincje Bretanii uznają prawa Anny, córki Franciszka do władzy. Sprzeciwia się temu Francja, która najeżdża zbrojnie kraj. |
28 VII 1488 |
Przegrana bitwa pod Saint-Aubin |
10 VIII 1488 |
Układ w Verger. Książę uznaje swą zależność od króla Francji i wysyła swych przedstawicieli do królewskiego parlamentu w Paryżu. |
9 IX 1488 |
śmierć Franciszka I. |
1488-1514 |
Anna, księżna. |
1491 |
Anna poślubia w Langeais Karola VIII, króla Francji. |
1498 |
śmierć Karola VIII. |
1499 |
Anna ponownie wychodzi za mąż, tym razem za Ludwika XII, króla Francji - powstaje unia personalna Francji i Bretanii. |
1514-1524 |
Klaudia Francuska, córka Anny, księżna. |
1524-1532 |
Franciszek III, książę Bretanii. |
1532 |
Unia realna, koniec bretońskiej niezależności. |
4 VIII 1532 |
Parlament w Vannes przegłosowuje unię. |
IX 1532 |
Król Francji oficjalnie ratyfukuje układ. |
1588-1598 |
Wybucha powstanie, rewolta Mercoeura. |
1675 |
Rennes staje się stolicą Bretanii. Epoka bretońskich korsarzy. |
1718 |
Powstanie Pontkallek |
1758 |
Desant angielskich wojsk w Cancale i Saint Cast. |
1764-1774 |
Utworzenie Parlamentu Bretońskiego, stanowi to otwartą rebelię wobec władzy królewskiej. |
1792-1793 |
Konspiracyjne stowarzyszenie rojalistyczne (Związek Bretoński). |
1793-1799 |
Ruch Szuanów. |
1804 |
Związek z Cadoudal. |
1821 |
Wydanie drukiem pierwszego celtycko-bretońskiego słownika. |
1839 |
Publikacja Breiz Barzaz przez Villemarqué'a. Dwie ostatnie daty określają początek bretońskiego odrodzenia kulturalnego. |
1870 |
Powstaje pomysł utworzenia bretońskiej armii, ale zostaje szybko zaniechany z powodu obaw metropolii, że będzie to kolejna armia szuanów. |
1898 |
Założenie Bretońskiej Unii Regionalnej (Breiz Kevrenn Broadel). |
1901 |
Powstanie organizacji literackiej Gorsedd du Bardes. |
1914-1918 |
I Wojna Światowa, w której ginie około 300.000 Bretończyków. |
1919 |
Markiz l'Estourbeillon, za zgodą marszałka Focha i bretońskich biskupów ogłasza przy okazji układów pokojowych odnowienie unii z 1532 roku; dało to dla Bretanii możliwość zaistnienia na międzynarodowej arenie politycznej. |
1930 |
Powstanie bretońskiej partii narodowej |
1940 |
Proklamacja Pointivy, rada narodowa Bretanii kieruje się na ścieżkę separatystyczną. |
1940-1945 |
Opór Bretończyków wobec okupacji niemieckiej. W rządzie Petaina powstaje Komitet Bretoński, ale Bretończycy nie dają się zwieść pozorom dając wiele przykładów heroizmu uczestnicząc w narodowym ruchu oporu. |
1945-1965 |
Znaczący rozkwit ruchu folklorystycznego: powstanie Celtyckich Kręgów (Cercles Celtiques), Kevrennou. |
1961 |
Niepokoje społeczne na wsi. Le Mouvement d'Organisation de la Bretagne (MOB) organizuje demonstracje wymierzone wprost przeciwko rządowi. |