Flaga Bretanii
Flaga Bretanii

Mapa Bretanii

Bretania, Breizh, Bretagne, Brittany

Powierzchnia: 27,209 tys. km2 (32,000 tys. km2 wliczając departament Loire-Atlantique
Ludność: 2,847 tys. (3,932 tys.) - 1995
Gęstość zaludnienia: 105 osób/km2
Stolica: Rennes, ok. 250 tys. mieszkańców (1995)
Ustrój: Obszar stanowiący integralną część Republiki Francuskiej od roku 1532 (traktat o unii odnowiony po I wojnie światowej).
Święto narodowe: b/d
Symbol: Gronostaj
Podział administracyjny: Na obszarze Bretanii znajdują się departamenty: Ille-et-Vilaine, Morbihan, Cótes-d'Armor i Finistére, po II wojnie światowej od Bretanii odłączono formalnie departament Loire-Atlantique z jego głównym miastem Nantes. Szczegóły znajdziecie tutaj.
Główne wyznania: katolicy (ponad 90%)
Język oficjalny: francuski (język bretoński przez władze w Paryżu nie jest uznawany za odrębny język - pomimo tego wciąż posługuje się nim kilkaset tysięcy ludzi, głównie na zachodzie półwyspu - tzw. „Dolnej Bretanii”).
Jednostka monetarna: 1 frank francuski = 100 centymów
Strefa czasu: +1 GMT
Większe miasta: Nantes (496 tys.), Brest (201 tys.), Lorient (110 tys.)
Położenie geograficzne: Bretania położona jest w całości na półwyspie Bretońskim w zachodniej Francji oddzielającym Kanał La Manche od Zatoki Biskajskiej. Na terenie Bretanii znajduje się stara wyżyna Tuchen Gador dochodząca do 104 m. wysokości. Leżące na północy góry Arrenz sięgają 384 m. n.p.m. Do Bretanii należy też wiele wysp z największą Belle-Ille (90 km kw). Z Bretanią graniczą departamenty: Manche od północy, Mayenne i Maine-et-Loire od wschodu i Loire-Atlantique od południa.

Historia:
  Paleolit
przed 5000 p.n.e. Początki osadnictwa na terenie Bretanii. Z tego czasu pochodzą pierwsze pewne ślady obecności ludzi współczesnych w Armoryce, polowali oni głównie na mamuty, tygrysy i jelenie.
  Mezolit
5000 - 3500 p.n.e. Okres rozkwitu tzw kultury Téviec, przede wszystkim na południowym wybrzeżu Bretanii, ludzie tej kultury zajmowali się między innymi uprawą ziemi i połowem ryb.
  Neolit
3500 - 1500 p.n.e. W tym okresie pojawili się w Bretanii nowi osadnicy - przybyli z całą pewnością z rejonu Morza Śródziemnego, najprawdopodobniej z półwyspu Iberyjskiego. Przynieśli ze sobą nowe wierzenia (i nowe zwyczaje pogrzebowe). Przez dwa tysiące lat zbudowali wiele monumentalnych budowli, które do dziś można znaleźć na obszarze całej Bretanii.
około 3000 p.n.e. Budowa kurhanu św. Michała w Carnac
około 2000 p.n.e. Budowa kurhanu w Kerméné poświęconego Guidel (bogini matki).
  Era brązu
1500 - 625 p.n.e. Wynalezienie metalu otwiera epokę kopalnictwa, cyna - podstawowy składnik potrzebny do produkcji brązu jest wydobywany na pełną skalę w Bretanii i na Wyspach Brytyjskich. Do Bretanii przybywają statki z bardzo odległych krajów - Grecji, Fenicji i Egiptu. Corbilo (St Nazaire) było głównym portem do którego trafiała cyna z Kornwalii i Piriac.
  Czasy historyczne
625 - 56 p.n.e. Przed rokiem 1000 p.n.e. na Zachodzie Europy pojawiają się Celtowie, pomału przenikają też do Bretanii. Jednak plemiona Osismes i Vénetes, które mieszkały na zachodzie i południu półwyspu tylko w małym stopniu uległy wpływom galijskim. Z drugiej strony Celtowie zadomowili się na dobre we wschodniej części Armoryki.
56 p.n.e. Klęska powstania przeciwko rzymianom plemienia Venetów
52 p.n.e. Armorykanie uczestniczą w przegranym powstaniu Wercyngoteryksa. Początki galo-rzymskiej Armoryki. W tym czasie rozpoczął się również podbój Brytanii.
61 n.e. Wybucha powstanie wzniecone przez celtycką wojowniczkę Boudiccę
84 n.e. Wyprawa cezara Agrykoli do Szkocji
257-273 Bretania wchodzi w skład zbuntowanego królestwa galijskiego wodza i uzurpatora Tetricusa.
W tym okresie następuje rozkwit chrześcijaństwa na obszarze Imperium Rzymskiego. Powszechnie szerzy się też tzw. herezja pelagiańska.
429 i 447 Podróże św. Germana z Auxerre i św. Loupa do Brytanii. Germańska inwazja na wyspę właśnie się rozpoczyna. Św. German, były rzymski oficer walnie się przyłożył do szerzenia chrześcijaństwa wśród Saksonów. V i VI wiek był okresem masowej emigracji celtyckich plemion z Brytanii do Armoryki.
około 450 Pierwsze pewne świadectwa chrześcijaństwa w celtyckiej Bretanii.
461 Biskup Armorykańskich Bretończyków, Mansuetus uczestniczy w syndzie w Tours. Imigracja przybiera wyraźnie na sile - będzie trwać aż do czasu utrwalenia saksońskich posiadłości w Brytanii.
V-VI wiek Okres niezależnych książąt.
W ciągu tego czasu prowincjami Bretanii rządzili: w Kornwalii - Gradlon, Iawn Reith, Miliaw, Riwod, Budik; w Domnonee - Riwal, Deroch, Iona, Conomor, Judual; w Bro-Werek - Warok I, Konoo, Warok II.
  Zjednoczenie Bretanii
812-822 Morvan z Breatnii uniezależnia się od władzy Ludwika Debonnaire.
822-825 Gwiomarc'h podąża w ślady Morvana.
825-841 Nominoë rządzi Bretanią w imieniu cesarza.
841 Nominoë rozpoczyna wojnę z cesarstwem.
845 Karol Łysy zostaje przez Bretończyków pokonany w bitwie pod Ball (nieopodal Redon)
846 Kolejna wygrana bitwa, Karol Łysy uznaje niepodległość Bretanii, Nominoë zostaje królem
851-857 Panowanie Erispoë. Zostaje uznany przez Karola Łysego królem.
857 Erispoë zostaje zamordowany
863 Układ z Entrammes: Karol Łysy uznaje Bretanię za część księstwa Anjou.
868 Układ z Copiegne: cesarz przyłącza do Bretanii regiony Avranches i Cotentin.
868-888 Wojny o tron pomiędzy domami Nantes i Rennes.
875 Gurvan powstrzymuje najazd Normanów pod Rennes.
888 Klęska Normanów pod Questembert.
888-907 Panowanie Alana Wielkiego.
po 907 Najazdy wikińskie na Bretanię
około 931 Jan, opat Landévennec powraca do Montreuil, jego śladem podąża Alain Beard-Torte, który odzyskuje Nantes.
937 Alain Barbe-Torte zostaje księciem Bretanii, pod Kerlouan zwycięża Normanów.
1 VIII 939 Bitwa pod Trans, kolejna klęska Normanów.
944 Przegrana bitwa pod Dol.
952 śmierć Alaina.
952-958 Rządy księcia Drogona.
958-992 Spory pomiędzy domami Nantes i Rennes. Rządzą kolejno: Conan I le Tort, książę Rennes, potem Hoël i Judicaël z Nantes.
992-1008 Goffroi I, syn Conana el Tort
1008-1040 Alain III
1040-1066 Conan II - Bretończycy uczestniczą w normańskiej wyprawie Wilhelma Zdobywcy na Anglię.
  Dynastia Cornouaille
1066-1084 Hoël.
1084-1112 Alain IV Fergent. William Zdobywca próbuje podbić Bretanię, ale musi się wycofać. (rok 1086).
1112-1148 Conan III
1148-1156 Kolejna wojna o sukcesję pomiędzy Eonem z Porhoet, Hoelem i Conanem
1156-1166 Conan IV Mały
1158 Henryk II Plantagenet, król Anglii najeżdża na Bretanię. Conan IV zostaje zmuszony do abdykacji
  Dynastia Plantagenetów (Anjou)
1166-1182 Dominacja angielska. Henryk II.
1182-1186 Syn Henryka II, Geoffrey II - książę Bretanii
1186-1203 Artur, syn Geoffreya, w młodości regenckie rządy jego matki Konstancji.
IV 1203 Podczas oblężenia Mirebeau Artur dostaje się do niewoli swego wuja Jana bez Ziemi, pretendującego do korony angielskiej. Artur, który miał do niej większe prawa został niedługo potem powieszony w Rouen.
1203-1213 Alicja Thouars, księżna Bretanii
  Dynastia Kapetyngów
1237-1286 Jan I Rudy.
1286-1305 Jan II
1305-1312 Artur II
1312-1341 Jan III Piękny
1341-1364 Bretońska wojna o sukcesję: Dwie strony: Jan Monfort, syn Artura II i przyrodni brat Jana III oraz Karol Blois, mąż Joanny Penthievre, wnuczki Artura II i córki Guya z Ponthievre, brata Jana III.
1343 Jan Monfort zostaje uwięziony, choć wkrótce potem zostaje uwolniony. Podczas jego nieobecności jego żona Joanna la Flamme broni bohatersko zamku Hennebont przed Karolem Blois. Na pomoc Montforta przychodzi angielska armia. W Malestroit zostaje podpisany trzyletni rozejm, który jednak zostaje złamany już po niecałym roku.
1344 Karol Blois na czele francuskiej armii zdobywa Quimper.
1345 Nieudana próba odbicia Quimper przez Montforta. Sam umiera niedługo potem.
1346 Karol zostaje pokonany i uwięziony przez Roche-Derriena.
26 III 1351 Bitwa Trzydziestu.
1352 Bitwa pod Mauron. Guesclin zostaje wasalem Karola Blois.
1363 Jan Montfort junior ląduje na czele angielskiej armii w Bretanii.
29 IX 1364 Jan Montfort zdobywa Auray. Karol Blois ginie w walce.
12 IV 1365 Jan Montfort na mocy układu z Guérande zostaje Janem IV, księciem Bretanii.
  Dynastia Montfort
1365-1399 Rządy Jana IV Zdobywcy. Pod naciskiem Francji w latach 1373-1379 przebywał na wygnaniu. Wrócił tryumfalnie do kraju w roku 1379.
1399-1442 Rządy Jana V Mądrego. Wojna przeciwko Anglii. Bretończycy w 1405 wysłali militarne wparcie dla swych walijskich braci którzy wzniecili wtedy krótkotrwałe powstanie przeciwko angielskiemu panowaniu. Był to szczególnie dobry okres dla rozwoju sztuki. Zbudowano wtedy wiele wspaniałych budowli: między innymi kościoły NMP w Kreisker i Folgoët, kościół świętego Jana i wiele innych.
1442-1450 Nowa wojna z Anglią.
1450-1457 Piotr I Prosty.
1457-1458 Artur III Sprawiedliwy
1458-1488 Franciszek I. Wojna przeciwko Francji (Ligue du Bien Public przeciwko Ludwikowi XI)
8 II 1486 Prowincje Bretanii uznają prawa Anny, córki Franciszka do władzy. Sprzeciwia się temu Francja, która najeżdża zbrojnie kraj.
28 VII 1488 Przegrana bitwa pod Saint-Aubin
10 VIII 1488 Układ w Verger. Książę uznaje swą zależność od króla Francji i wysyła swych przedstawicieli do królewskiego parlamentu w Paryżu.
9 IX 1488 śmierć Franciszka I.
1488-1514 Anna, księżna.
1491 Anna poślubia w Langeais Karola VIII, króla Francji.
1498 śmierć Karola VIII.
1499 Anna ponownie wychodzi za mąż, tym razem za Ludwika XII, króla Francji - powstaje unia personalna Francji i Bretanii.
1514-1524 Klaudia Francuska, córka Anny, księżna.
1524-1532 Franciszek III, książę Bretanii.
1532 Unia realna, koniec bretońskiej niezależności.
4 VIII 1532 Parlament w Vannes przegłosowuje unię.
IX 1532 Król Francji oficjalnie ratyfukuje układ.
1588-1598 Wybucha powstanie, rewolta Mercoeura.
1675 Rennes staje się stolicą Bretanii. Epoka bretońskich korsarzy.
1718 Powstanie Pontkallek
1758 Desant angielskich wojsk w Cancale i Saint Cast.
1764-1774 Utworzenie Parlamentu Bretońskiego, stanowi to otwartą rebelię wobec władzy królewskiej.
1792-1793 Konspiracyjne stowarzyszenie rojalistyczne (Związek Bretoński).
1793-1799 Ruch Szuanów.
1804 Związek z Cadoudal.
1821 Wydanie drukiem pierwszego celtycko-bretońskiego słownika.
1839 Publikacja Breiz Barzaz przez Villemarqué'a. Dwie ostatnie daty określają początek bretońskiego odrodzenia kulturalnego.
1870 Powstaje pomysł utworzenia bretońskiej armii, ale zostaje szybko zaniechany z powodu obaw metropolii, że będzie to kolejna armia szuanów.
1898 Założenie Bretońskiej Unii Regionalnej (Breiz Kevrenn Broadel).
1901 Powstanie organizacji literackiej Gorsedd du Bardes.
1914-1918 I Wojna Światowa, w której ginie około 300.000 Bretończyków.
1919 Markiz l'Estourbeillon, za zgodą marszałka Focha i bretońskich biskupów ogłasza przy okazji układów pokojowych odnowienie unii z 1532 roku; dało to dla Bretanii możliwość zaistnienia na międzynarodowej arenie politycznej.
1930 Powstanie bretońskiej partii narodowej
1940 Proklamacja Pointivy, rada narodowa Bretanii kieruje się na ścieżkę separatystyczną.
1940-1945 Opór Bretończyków wobec okupacji niemieckiej. W rządzie Petaina powstaje Komitet Bretoński, ale Bretończycy nie dają się zwieść pozorom dając wiele przykładów heroizmu uczestnicząc w narodowym ruchu oporu.
1945-1965 Znaczący rozkwit ruchu folklorystycznego: powstanie Celtyckich Kręgów (Cercles Celtiques), Kevrennou.
1961 Niepokoje społeczne na wsi. Le Mouvement d'Organisation de la Bretagne (MOB) organizuje demonstracje wymierzone wprost przeciwko rządowi.

Gospodarka:

  • Produkt narodowy brutto: ok 20. tys. dolarów USA/osobę (1993)
  • Struktura PKB (1993): przemysł maszynowy i spożywczy. Bretania jest ważnym okręgiem rolniczym, tradycyjnie dużą rolę pełni rybołówstwo. U ujścia rzeki Rance znajduje się jedyna na świecie elektrownia pływowa (o mocy 240 MW).
  • Bezrobocie : b/d
Ambasada Francji w Polsce: UWAGA: większa cześć materiałów została przetłumaczona z francuskiego, w którym to języku nie czuję się zbyt pewnie, przepraszam więc za ewentualne pomyłki.