Turlough O'Carolan

Nazywany był „ostatnim irlandzkim bardem”. Urodził się gdzieś w pobliżu miejscowości Nobber w hrabstwie Meath w 1670 roku. Jego ojciec był albo rolnikiem albo kowalem (w zależności jakie źródło przyjmie się za obowiązujące), kiedy Turloch skończył 14 lat przeprowadził się z całą rodziną do Ballyfarnon, gdzie znalazł pracę u rodziny MacDermott. Pani domu, Roe MacDermott szczególnie polubiła młodego chłopca i zapewniła mu solidne wykształcenie, jednak przed ukończeniem 18 roku życia w wyniku komplikacji po przebytej ospie przyszły poeta stracił wzrok.

Zdolności artystyczne przejawiał już wcześniej, a jednak pomimo kalectwa dalej był uczony gry na harfie, prawdopodobnie przez Ruari MacDermott'a. Carolan uczył się przez trzy lata, po czym jak głosi legenda, jego opiekun dał mu na własność harfę, konia i trochę pieniędzy. Tak rozpoczęła się kariera wędrownego harfisty. Przez 45 lat przemierzał Irlandię wzdłuż i wszerz komponując melodie na cześć swych opiekunów (czyli tzw. planxties).

Jego pierwszym mecenasem został George Reynols z Leintrim, który przekonał Carolana do tworzenia własnych kompozycji. Za jego radą skomponował bardzo znany utwór „Sheebeg and Sheemore”. W 1738 poczuwszy się źle wrócił do domu MacDermott'ów w Ballyfarnon, miejsca z którego wyruszył w świat. Swoje ostatnie dzieło zadedykował lokajowi, Flinnowi, który przyniósł mu ostatni dzban wina. Zmarł 25 marca 1738 roku. Na uroczystości pogrzebowe przybyło tysiące ludzi z całego kraju a trwały one całe cztery dni, wszyscy chcieli pożegnać swego wielkiego barda.

Jego irlandzkie imię brzmiało Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin. Był to bez wątpienia największy z irlandzkich poetów i kompozytorów. Był największym objawieniem tradycyjnej irlandzkiej muzyki w epoce jej powolnego zaniku. Co ciekawe Carolan niejako zakończył sięgającą starożytności gaelicką tradycję każącą rozdzielać zawód poety i harfisty. Ceniony właśnie jako poeta, kompozytor i harfista napisał prawdopodobnie ponad 200 utworów, wiele z nich o bardzo żywym i wesołym charakterze, w większości adresowanych do opiekunów i pięknych dam należących do starych irlandzkich rodów. Carolan uwielbiał składać im wizyty i z takąż przyjemnością był witany.

Jego poematy są pełne zadziwiających zwrotów i zmian, bardzo rzadko zdarzał się utwór o regularnych zwrotkach. Takimi wyjątkami są na przykład „Oda do Whiskey” (Ode to Whiskey), pieśń nawiązująca do tradycji bachanalii, czy jeszcze bardziej znany „Przepis na picie” (Recipe for Drinking). Z jego całej literackiej twórczości przetrwało zaledwie trzy tuziny wierszy, wiele melodii było zaś zapożyczanych przez innych, mniej znanych twórców, niektóre zaś odnaleźć można nawet w operach. Z drugiej strony od samego początku uważano, że jest znacznie lepszym kompozytorem, niż poetą czy muzykiem.

W jego muzyce doszukiwano się przeróżnych stylów - od wczesnych celtyckich melodii, wczesnych melodii tanecznych, neoklasyczny włoski barok. Carolan komponował muzykę na tradycyjną irlandzką harfę w czasach, kiedy instrument ów zaczynał tracić swą popularność. Utrzymywany od dawna zwyczaj używania mosiężnych strun, sprawiał, że uzyskiwany dźwięk brzmiał bardzo specyficznie, zupełnie inaczej niż w dzisiejszych harfach o strunach nylonowych.

Przez ostatnich kilka stuleci jego praca wciąż inspiruje kolejne pokolenia twórców, którzy na swój sposób interpretują jego dzieła. Co ciekawe, sięgnęło to także do naszego kraju - znana powszechnie piosenka „Peggy Brown” w wykonaniu zespołu Myslovitz to polskie tłumaczenie wiersza Carolana! W Polsce najwięcej jego kompozycji usłyszeć można w wykonaniu zespołu Open Folk.

Ciekawostka - jego harfa przetrwała do dzisiaj i znajduje się obecnie w dworku O'Conor Don w Clonalis w Roscommon.

A na zakończenie kilka najlepszych i najbardziej znanych kompozycji Carolana:

>> Blind Mary ¹⁾
>> Carolan's Welcome ¹⁾
>> John Drury; first air ²⁾
>> Planxty George Brabazon; second air ²⁾
>> Gerard Dillon ²⁾
>> Planxty Irwin ³⁾ (muzyka w tle)
>> Miss MacDermott (Princess Royal) ¹⁾
>> Carlan's Quarrel With the Landlady
>> Planxty Safaigh ²⁾
>> Sheebeg and Shemore ¹⁾
>> Ode to Whiskey ¹⁾

Autorami powyższych aranżacji są:

¹⁾ Barry Taylor
²⁾ Harold Doolan
³⁾ John Renfro Davis