óżne starożytne konstrukcje spotykane w Irlandii można podzielić na pięć grup: kromlechy, kurhany, kamienne forty, stare kościoły i okrągłe wieże.
Kromlechy, zwane też dolmenami zbudowane są zawsze z trzech wielkich kamieni wysokich na 3-4 metry, przykrytych wielką kamienną płytą - i zawsze otwarte na wschód. Czasem cała konstrukcja otoczona jest kamiennym kręgiem. Kromlechy powstały tak dawno temu, że do czasów historycznych nie przetrwały żadne legendy o nich, i to pomimo kultywowanej w Irlandii tradycji ustnego przekazu. Niezmienna orientacja geograficzna (na wschód) sugeruje, że były to ołtarze poświęcone kultowi słońca. Sama nazwa crom-lech może oznaczać zarówno „wygięty kamień” jak i „kamień boga Croma”. Ta druga możliwość wskazuje, że przynajmniej niektóre z kromlechów były ofiarnymi ołtarzami właśnie tego boga. Jednak niektórzy z największych znawców tematu twierdzą, że konstrukcje te były w istocie miejscem pochówku, ponieważ jak dotąd pod każdym badanym kromlechem znajdywano ludzkie kości, urny i popiół z palonych ciał. Z tego jednakże nie można jednoznacznie wnioskować, że były to „cmentarze” - przyjmując ten punkt widzenia moglibyśmy powiedzieć, że wczesnochrześcijańskie kościoły w fundamenach których chowano zasłużonych ludzi budowano tylko po to aby ich uczcić.
Kurhany czy też wielkie grobowe kopce które grupują się w rejonie rzeki Boyne we wschodniej Irlandii wskazują, że mieszkali tam ludzie o zaawansowanej już cywilizacji. Kurhany, jak dowodzą to bogato rzeźbione ściany były wzniesione dawno przed naszą erą - być może wiele stuleci wstecz. Były one wielkimi kamiennymi grobami królewskimi, wzniesionymi na stworzonych ludzką ręką pagórkach. Wszystkie przebadane dotąd kopce zawierały w sobie urny z prochami. Największe, najpiękniejsze kurhany znajdują się w Knowth, Dowth i New Grange - ten ostatni jest też najbardziej znany (głównie z powodu odkrycia, że służył też jako obserwatorium astronomiczne).
Następnymi w kolejności budowlami są wielkie forty rozmieszczone wzdłuż zachodniego wybrzeża, takie jak Dun Angus i Dun Conor na wyspach Aran. Nie są aż tak stare, jak to się wydaje - większość powstała w ciągu pierwszych trzech stuleci naszej ery. Zbudowane są z wielkiej ilości kamieni złożonych w ściany grubości nawet trzech metrów i poukładanych po prostu jeden na drugim - było to w czasach gdy nie znano w Irlandii żadnej formy zaprawy murarskiej. Pomimo tego trzymały się bardzo solidnie. W środku ich murów odkryto nawet przejścia i tajemne pomieszczenia. Forty miały kształt okręgu o średnicy dochodzącej do trzystu metrów! W obrębie murów budowano kamienne domki, często w kształcie odwróconej łodzi lub półkola. Legenda głosi, że te budowle wznieśli Firbolgowie, którzy mieszkali wzdłuż zachodniego skraju Irlandii przez długie wieki zanim nie nadeszli Milezjanie i nie przejęli ich ziem na własność.
Co do okrągłych wież, historycy są zgodni co do tego, że były one budowane od czasów chrześcijańskich, wznoszone przy kościołach od czasów pierwszych najazdów nawet nie wikińskich ale już wcześniejszych, duńskich. Stanowiły dla mnichów natychmiastowe, mocne, łatwe do brony miejsce ucieczki i ochrony świętych relikwii, ksiąg oraz bogatych sakramentaliów pożądanych przez najeźdźców z północy. Wysokość wież waha się od 28 do prawie 40 metrów. W średnicy u podstawy miały od 4 do 7 metrów, zwężając się nieco ku górze. Miały zwykle sześć lub siedem pięter - na każdym z nich znajdowało się jedno okno - tylko na ostatnim było ich cztery. Wejście do wieży znajdowało się zawsze 3 lub więcej metrów nad ziemią - co ułatwiało obronę. Ściany miały przynajmniej metr grubości. Do dziś stoi w Irlandii jeszcze 80 kamiennych wież, z czego 20 w idealnym stanie. Zawsze znajdują się w kościelnych lub klasztornych kompleksach - prawie zawsze umiejscowione około 7 metrów od północno-zachodniego rogu kościoła z wejściem, lub najniższym oknem skierowanym do jego drzwi. Prawie wszystkie wczesnośredniowieczne irlandzkie kościoły zrobione były z drewna. Praktycznie dopiero w dziesiątym wieku zaczęto używać kamienia do budowy większych świątyń a zaledwie dwa stulecia później stało się to powszechną praktyką. Budowano wtedy kościoły w stylu romańskim, wiele o pięknej architekturze, jak kościół św. Caimina w Inniscaltra ufundowany przez Briana Boru czy też kaplica Cormaca w Cashel. Od dziesiątego wieku pojawiły się też rzeźbione drzwi i okna.
Ale irlandzka rzeźba uzewnętrznia się najwyraźniej w ozdobach tzw. „high crosses”, czyli wysokich krzyży wznoszonych od X do XIII wieku. Przetrwało ich do dziś w Irlandii około 45, wiele z nich wciąż zaskakuje swoim pięknem. Irlandzki krzyż powstał przez nałożenie prostego łacińskiego krzyża z okręgiem umieszczonym w miejscu skrzyżowania jego ramion. Rzeźbienia na krzyżach przedstawiają zwykle świętych, sceny ze Starego i Nowego Testamentu, ale też sceny świeckie - królewskie procesje, sceny polowań, łodzie, jeźdźców, rydwany itp. Irlandzka sztuka nieporównanie przewyższała w tych czasach sztukę sąsiadów: Walijczyków, Anglo-Sasów i Szkotów.
óżne starożytne konstrukcje spotykane w Irlandii można podzielić na pięć grup: kromlechy, kurhany, kamienne forty, stare kościoły i okrągłe wieże.
Kromlechy, zwane też dolmenami zbudowane są zawsze z trzech wielkich kamieni wysokich na 3-4 metry, przykrytych wielką kamienną płytą - i zawsze otwarte na wschód. Czasem cała konstrukcja otoczona jest kamiennym kręgiem. Kromlechy powstały tak dawno temu, że do czasów historycznych nie
przetrwały żadne legendy o nich, i to pomimo kultywowanej w Irlandii tradycji ustnego przekazu. Niezmienna orientacja geograficzna (na wschód) sugeruje, że były to ołtarze poświęcone kultowi słońca. Sama nazwa crom-lech może oznaczać zarówno „wygięty kamień” jak i „kamień boga Croma”. Ta druga możliwość wskazuje, że przynajmniej niektóre z kromlechów były ofiarnymi ołtarzami właśnie tego boga. Jednak niektórzy z największych znawców tematu twierdzą, że konstrukcje te były w istocie miejscem pochówku, ponieważ jak dotąd pod każdym badanym kromlechem znajdywano ludzkie kości, urny i popiół z palonych ciał. Z tego jednakże nie można jednoznacznie wnioskować, że były to „cmentarze” - przyjmując ten punkt widzenia moglibyśmy powiedzieć, że wczesnochrześcijańskie kościoły w fundamenach których chowano zasłużonych ludzi budowano tylko po to aby ich uczcić.
pięter - na każdym z nich znajdowało się jedno okno - tylko na ostatnim było ich cztery. Wejście do wieży znajdowało się zawsze 3 lub więcej metrów nad ziemią - co ułatwiało obronę. Ściany miały przynajmniej metr grubości. Do dziś stoi w Irlandii jeszcze 80 kamiennych wież, z czego 20 w idealnym stanie. Zawsze znajdują się w kościelnych lub klasztornych kompleksach - prawie zawsze umiejscowione około 7 metrów od północno-zachodniego rogu kościoła z wejściem, lub najniższym oknem skierowanym do jego drzwi. Prawie wszystkie wczesnośredniowieczne irlandzkie kościoły zrobione były z drewna. Praktycznie dopiero w dziesiątym wieku zaczęto używać kamienia do budowy większych świątyń a zaledwie dwa stulecia później stało się to powszechną praktyką. Budowano wtedy kościoły w stylu romańskim, wiele o pięknej architekturze, jak kościół św. Caimina w Inniscaltra ufundowany przez Briana Boru czy też kaplica Cormaca w Cashel. Od dziesiątego wieku pojawiły się też rzeźbione drzwi i okna.
Ale irlandzka rzeźba uzewnętrznia się najwyraźniej w ozdobach tzw. „high crosses”, czyli wysokich krzyży wznoszonych od X do XIII wieku. Przetrwało ich do dziś w Irlandii około 45, wiele z nich wciąż zaskakuje swoim pięknem. Irlandzki krzyż powstał przez nałożenie prostego łacińskiego krzyża z okręgiem umieszczonym w miejscu skrzyżowania jego ramion. Rzeźbienia na krzyżach przedstawiają zwykle świętych, sceny ze Starego i Nowego Testamentu, ale też sceny świeckie - królewskie procesje, sceny polowań, łodzie, jeźdźców, rydwany itp. Irlandzka sztuka nieporównanie przewyższała w tych czasach sztukę sąsiadów: Walijczyków, Anglo-Sasów i Szkotów.
